سوند و انواع آن در راحتی بیمارانی که مشکل دفع ادرار دارند، وسیله ای کاربردی است. همچنان که سوندگذاری یک عمل تخصصی محسوب می شود، نحوه استفاده از سوند و زمان استفاده از آن نیز نیازمند اطلاعات است. در این مقاله سعی شده تا اطلاعات کاملی راجع به سوند و عوارض آن ارائه شود.

 تیترهای مطالب این صفحه:
 ✔  سوند چیست؟↓

✔   انواع سوند ادراری↓
✔ سوند یک بار مصرف↓
✔ عوارض سوند ادراری↓
✔ سوند ادراری مردان↓
✔ سوند ادراری زنان↓

سوندها، برای افرادی که در دفع ادرار دچار مشکل هستند، استفاده می‌شوند و این عمل برای آن افراد بسیار حیاتی است.  سوندها تشکیل شده‌اند از لوله‌های باریک، توخالی و انعطاف‌پذیری که داخل مثانه قرار می‌گیرند و عمل جمع‌آوری ادرار و تخلیه مثانه را انجام می‌دهند. مثلا، برای افرادی که سرطان پروستات دارند چون مجرای ادراری آنها مسدود شده و باعث احساس درد و ناراحتی در فرد می‌شود، برای حل مشکل دفع ادرار، استفاده از سوند الزامی است. سوند به فرد اجازه می‌دهد که در هر زمان و مکان، ادرار خود را تخلیه کند، سوندها انواع گوناگونی دارند که در ادامه با آنها آشنا می‌شوید.

به پروسه ی قرار دادن سوند کاتتراسیون یا سونداژ می‌گویند.

انواع سوند ادراری

• سوند ادراری موقت
• سوند ادراری دائمی
• سوند یک بار مصرف یا سوند نلاتون
• سوند خارجی یا به عبارت دیگر سوند کاندومی
• سوند سوپراپوبیک

عوارض سوند

یکی از عوارض شایع استفاده از سوند، عفونت است. عفونت دستگاه ادراری که در اصطلاح پزشکی UTIs نامیده می شود، در استفاده از کاتتر های بلند مدت و کوتاه مدت به چشم می خورد. البته به طور کلی استفاده از سوند های فولی به دلیل آنکه مدت زمان بیشتری در مجرای اداری قرار دارند، امکان ابتلا به عفونت دستگاه ادراری را افزایش می دهند.

برای جلو گیری از ایجاد عفونت های دستگاه ادارای باید به نحوه جایگذاری سوند و چگونگی نگهداری از آن توجه کرد. اما به طور کلی عفونت دستگاه ادراری موجب بروز علائم زیر در بدن فرد می شود:

• افزایش حرارت بدن
• گیجی
• احساس درد در اطراف کشاله ران یا درد زیر شکم
• احساس لرز و سرما

عوارض سوند ادراری در زنان

استفاده از سوند در مجرای ادرای زنان برخی از مشکلات زیر را به همراه دارد:

• اسپاسم مثانه

(این مشکل یکی از شایع ترین مشکلات استفاده از کاتترها بوده و علت آن هم تلاش مثانه برای خارج کردن بالون با فشار و زود است. این مشکل دردی شبیه به گرفتگی معده داشته و در برخی مواقع آنقدر شدید می شود که فرد به مسکن نیاز دارد.)

• آسیب رسیدن به مجرای ادراری
• ایجاد سنگ مثانه در صورت استفاده طولانی مدت
• آسیب به مثانه

عوارض بعد از کشیدن سوند در مردان

کشیدن سوند از مجرای مردان درد بسیار شدیدی را به همراه خواهد داشت. همانطور که در بالا هم گفته شد علی رقم آنکه لوله کاتتر بسیار نازک و نرم است اما مجرای ادراری سوراخی ریز دارد. همین مسئله باعث می شود هنگام کشیدن کاتتر قسمت هایی از مجرای ادراری زخم شود؛ به همین علت علاوه بر اینکه کشیدن لوله کاتتر دردناک است، تحمل تنگ شدن مجرای ادراری و سوزش های ناشی از زخم های به وجود آمده در اثر آن کشیدن هم تا مدت ها باعث ایجاد درد خواهند شد.

سوند موقت، برای بسیاری از اختلالات، رویه‌ها یا مشکلاتی مانند موارد زیر کاربرد دارد.

• هنگامی که حفظ ادرار منجر به تردید ادراری می‌شود، فشار آوردن برای عمل ادرار کردن، کم کردن مقدار و نیروی جریان ادرار، قطع به موقع جریان ادرار و احساس تخلیه ناقص، فرد را به آرامش می‌رساند.
• بیماری‌هایی که منجر به محدود شدن مجرای ادرار و یا انسداد مجاری ادرار شده و ادرار کردن را برای فرد مشکل می‌کند مثل: هیپرتروفی پروستات، سرطان پروستات
• با این وسیله می‌توان، بر خروجی ادرار در یک فرد بیمار یا مجروح نظارت داشت و همچنین برای مواردی که نیاز به تشخیص دارد، یک نمونه ادرار استریل جمع‌آوری نمود. (مخصوصا بانوان که پریود میشوند.)
• یک سوند می‌تواند، در مواقعی مانند پس از ترومای نخاعی که عملکرد مثانه دچار اختلال می‌شود، به طور منظم برای کمک به ادرار بکار گرفته شود. همچنین برای بعد از اعمال جراحی و یا مطالعه تصویربرداری از دستگاه ادراری پایین مورد استفاده قرار می‌گیرد.

درد سوند

با وجود اینکه انواع مختلف سوند ها دارای لوله های باریک، نازک ونرم هستند اما هنگام جایگذاری درون مجاری ادارای فرد باید متحمل درد زیادی شود. البته درد استفاده از کاتتر برای آقایان کمی بیشتر از خانوم ها بوده؛ چرا که مجرای ادراری آقایان بسیار کوچک است و قطر لوله کاتتر هر اندازه کوچک و باریک باشد، بازهم نسبت به مجرای ادراری بزرگتر خواهد بود. این مسئله باعث می شود که آقایان هنگام جایگذاری سوند درد بیشتری متحمل شوند. به علاوه وجود سوند در مجاری ادراری به خودی خود مشکلاتی چون عفونت، اسپاسم را به دنبال دارد؛ از همین رو ممکن است فرد با درد بیشتری هم روبه رو شود.

Indwelling Catheter  یا سوند دائمی(سوند فولی)، لوله های بسیار نازک و استریل هستند که آن ها را برای تخلیه ادرار در مجاری مثانه قرار می دهند. این سوند یک مدل رایج است و بر خلاف سوندهای دیگر، به راحتی و به سرعت در مثانه قرار می گیرد و در مدت زمان کوتاهی به خوبی و بدون هیچ مشکلی ادرار را از مثانه بیمار تخلیه می کنند. معمولا در مراحل اولیه آسیب نخاع، از این روش بسیار مناسب برای کنترل مثانه استفاده می کنند و این سوند از طریق پیشابراه داخل مثانه گذاشته می شود. یک بادکنک کوچک در سر این سوندها وجود دارد که پر از آب بوده و آن را درون مثانه جای گذاری می کنند. این بادکنک کوچک باعث می شود که سوند از مثانه فرد خارج نشود. در قسمت انتهای این بادکنک کوچک، کیسه سوند قرار می گیرد. به طور کلی سوندهای دائمی باید هر سه ماه یکبار عوض شوند. این سوندها گزینه مناسبی برای استفاده طولانی مدت هستند. اگر این اطمینان حاصل می شد که در آینده مشکلاتی را ایجاد نمی کنند. با این حال بسیاری از افراد به این سوندها عادت کرده و با آنها راحت می باشند اما در صورت لزوم، باید به استفاده از روش های دیگر مشکوک شوند و  در این زمینه از پزشک سئوال کنند.

از سوند یک بار مصرف یا نلاتون، برای تخلیه موقت ادرار یا برای نمونه گیری های ادراری استفاده میشود. این نوع سوند، برای تخلیه ادرار به درون مثانه فرستاده می‌شود و باعث می شود که ادرار بیمار به راحتی تخلیه شود. با توجه به اینکه، جنس این سوندها خیلی انعطاف‌پذیر و نرم است ، باید پس از تخلیه ادرار، از مثانه بیمار خارج شده و برای دفعات بعدی دوباره قرار داده شوند. همچنین از سوند یک بار مصرف برای زمانی که بیمار قادر به تخلیه آن‌ها نیست مثل تخلیه ترشحات بینی، دهان و ریه نیز مورد استفاده قرار می‌گیرد.

سوندهای یک بار مصرف طوری ساخته شده اند که  انتهای آنها به صورت مخروطی است که همین امر باعث جلوگیری از تروماتیزه شدن مجاری می ‌شود. همچنین یکی دیگر از قابلیت‌های این سوندها این است که  دارای سطح و نوک صافی هستند که از ایجاد التهاب جلوگیری می‌کند. این سوندها دارای قطرهای متنوعی بر اساس رنگ کانکتور هستند و برای زنان و مردان به ترتیب با طول سی و پنج و چهارده و نیم سانتی‌متر تولید می ‌شوند.

عوارض سوند نلاتون

این سوندها عوارضی هم به دنبال دارند که به شرح زیر است:

• در صورت استفاده از سوندهای کثیف یا استفاده نادرست و بی رویه امکان به وجود آمدن عفونت در مجاری ادراری را به دنبال دارد.
• اسپاسم مثانه
• امکان وجود خون و چرک در سوند بعد از وارد کردن آن به مجاری ادراری

این سوند از انواع سوند خارجی است و کاملا در بیرون از بدن نصب میشود و فقط مخصوص آقایان است و برای مواردی که آقایان عارضه خارجی ندارند و فقط نمیتوانند ادرار خود را کنترل کنند استفاده میشود. مانند آلزایمر و فراموشی. نصب این سوند بسیار راحت تر و ساده تر از سوند دائمی است و هیچ عوارضی ندارد.

از عوارضی که در استفاده طولانی مدت از این سوندها ممکن است بروز کند عبارتند از :

• سنگ های مثانه ، آسیب به کلیه ها ، عفونت ادراری بخاطر آلودگی یا ورود میکروب، کاهش ظرفیت مثانه بخاطر جمع شدن مثانه به دور سوند
• گیر کردن سوند به مثانه ، آسیب به پیشابراه و در بعضی مواقع باعث سرطان مثانه نیز می شود.

اما برای اینکه در هنگام استفاده، بیمار دچار هیچ گونه عوارض سوند ادراری نشود باید نکاتی را مورد توجه قرار داد.

1. در سوند گذاری، برای اینکه از عفونت جلوگیری کنیم و آن را به حداقل برسانیم، باید از روش سوند گذاری آسپتیک استفاده کنیم.
2. باید دقت کافی در بستن سیستم جمع‌آوری ادرار داشته باشیم.
3. مدت زمان سوندگذاری باید به حداقل برسد.
4. حتما شست و شوی قبل از تزریق دارو توسط سوندها، فراموش نشود.
5. باید بهداشت فردی در هنگام استفاده از سوندها رعایت شود.
6. به بیمار توصیه شود از برداشتن وسایل سنگین خودداری کند.
7. دقت داشته باشید کیسه ادرار پایین‌تر از سطح مثانه نگه داشته شود تا بتوان از عفونت جلوگیری کرد.
8. هرگز نباید لوله تخلیه ادرار کشیده شود. چرا که این کار باعث خونریزی و صدمه به مجاری ادراری می‌شود.
9. برای اینکه بهتر از عفوت جلوگیری شود، باید هر هشت ساعت یک‌بار کیسه ادرار تخلیه شود.
10. در صورتی که بیمار متوجه شود که  ادرارش به داخل سوند جریان ندارد، همچنین در صورتی که پیچ‌خوردگی یا زخم در آن نباشد حتما باید به مراکز درمانی مراجعه کند تا از بروز هر عوارضی جلوگیری کند. ضمنا اگر سوند، به طور اتفاقی از بدن بیمار خارج شود  نه خودش و نه اطرافیانش نباید هیچ گونه اقدامی برای رفع آن انجام دهند بلکه باید به مراکز درمانی مراجعه کرده و انجام این عمل را به اشخاص متخصص بسپارند .

۱۱.برای جلوگیری از هر گونه عفونت در مجرای ادراری،  بهتر است از نازک‌ترین و نرم‌ترین لوله استفاده گردد.

۱۲.بخاطر حساسیت جایگذاری سوندها در مثانه بیمار،  برای جلوگیری از عوارض حتماً باید قبل از هر کاری شرایط استریل مانند پوشیدن دستکش استریل رعایت شود.

۱۳.بعضی مواقع ممکن است که جریان ادرار در سوندها، کم یا کلا قطع شود. چون شاید سوند مسدود یا در محلی اشتباه قرار گرفته شده باشد و یا مثانه خالی بوده باشد؛ در این مواقع باید آن را با مایعی به نام سالین پر کنید چون با استفاده از آن، اگر مشاهده کردید که سالین آزادنه برگشت، پس به طور مناسب قرار گرفته است.

۱۴.توصیه می شود، حتما با یک پزشک متخصص بعد از سوندگذاری مشورت داشته باشید چون ممکن است با کوچکترین اشتباه در سوندگذاری، باعث عفونت یا تروما شود .

۱۵.برای اینکه ورود سوند به مثانه آسان‌تر صورت گیرد، حتما قبل از سوندگذاری، نوک آن را با لیدوکائین یا ژل استریل آغشته کنید تا لغزان شود.

۱۶.برای اینکه متوجه شویم که سوند در موقعیت مناسبی قرار گرفته است، باید ورود ادرار به لوله جمع‌آوری‌کننده را مشاهده کنیم .

۱۷.برای سوندگذاری در بیمارانی که ختنه نشده‌اند، باید اطمینان حاصل شود که پرهپوس به موقعیت آناتومیک خود بازگشته است یا نه  چون باعث جلوگیری از پارافیموز می شود .

۱۸.برای جلوگیری از خروج سوند از مثانه بیمار،  باید سوند را با استفاده از نوارچسب یا هر وسیله ی تثبیت‌ کننده، به جدار قدامی شکم ثابت کنید.

۱۹.در مواقعی که سوند به جایگاه خود وارد نشود مثل تنگی مئاتوس یا فیموز، حتما با یک متخصص ارولوژی مشورت کنید.

۲۰.سوندگذاری برای بیمارانی مثل سالمندان، دیابتی‌ها و افرادی که نارسایی کلیه دارند ، حساس تر است و خطر جدی‌تری دارد. پس باید با احتیاط و دقت زیاد، در سوند گذاری این افراد نکات ایمنی و استریل سوندگذاری رعایت شود .

گرفتگی سوند ادرار

گرفتگی کاتتر را می توان یکی دیگر عوارض ناشی استفاده از سوند دانست. گرفتگی کاتتر معمولا در کاتترهای دائمی یا فولی شایع هستند. این گرفتگی ها به علت وجود چرک یا خون در لوله سوند اتفاق می افتد. این موضوع به مرور سیستم تخلیه کاتتر را با مشکل روبه رو می کند، وجود چرک و خون در لوله کاتتر علاوه بر انسداد آن باعث عفونت در مثانه و مجرای ادراری هم می شود. بنابراین برای این منظور حتما باید با پزشک مشورت شود.

سوند ادرار مردان

سوندهایی که بیماران مجبور به استفاده از آن هستند می‌توانند به صورت موقتی یا دائمی باشد. اگر عمل سوند گذاری در مردان به درستی انجام نشود باعث احتباس ادرار در مجاری ادراری می‌شود و در نتیجه مشکلات جبران ناپذیری را به وجود خواهد آورد. البته دقت کنید که اگر فردی مبتلا به بی اختیاری در عمل ادرار است این فرد باید از پدهای بی اختیاری ادرار استفاده کند و استفاده از سوند به دلیل عوارض ناشی از آن توصیه نمی شود.

اگر فردی که عمل سوندگذاری برای او انجام می‌شود از خود مقاومت نشان دهد باید این کار را متوقف کرد زیرا در اینصورت مطمئنا رویکرد موفق نخواهد بود.

سوند ادرار زنان

تفاوت سوند اداری زنان با مردان طول آن‌ها می‌باشد. طول سوند ادراری زنان حدود ۲۰ تا ۲۶ سانتی متر می‌باشد در صورتی که طول سند ادراری مردان حدود ۴۰ سانتی متر می‌باشد. سند گذاشتن برای بانوان اهمیت زیادی دارد زیرا در صورت عدم رعایت بهداشت باعث به وجود آمدن عفونت خواهد شد. برای اینکه برای بانوان sond قرار دهید باید مراحل زیر را دنبال کنید:

1. ابتدا باید دست‌ها را با آب گرم و صابون بشویید تا استریل شود.
2. در مرحله بعدی باید دراز بکشید و پاها را از هم جدا کنید تا بتوانید سوند را در مجاری ادراری قرار دهید. البته اگر خود شما بخواهید این کار را انجام دهید باید در حالت نشسته این کار را انجام دهید.
3. در برخی موارد اگر فردی که عمل سوند گذاری برای بانوان را انجام می‌دهد تسلط کافی برای انجام این کار نداشته باشد، باعث می‌شود در حین عمل سند گذاری فرد با درد مواجه شود. اگر فردی به شخصه می‌خواهد این کار را انجام دهد می‌تواند از آینه برای انجام این کار استفاده کند.
4. جلوگیری از آلودگی در حین عمل سند گذاری بسیار حائز اهمیت است و وسایل انجام این کار باید در سینی سونداژ جمع آوری شوند. اگر فردی به شخصه بخواهد این عمل را انجام دهد باید وسایل سوند گذاری را بین ران پای خود نگهداری کند.
5. برای انجام این کار از دستکش‌های تمیز و استریل استفاده کنید.
6. برای قرار دادن سند در بدن بیمار بهتر است با استفاده از ژل‌های روان کننده بر پایه آب آن‌ها را نرم و لغزنده کرد که به راحتی و بدون درد وارد بدن بیمار شود.
7. قبل از وارد کردن سوند در بدن فرد از ناحیه تناسلی باید با استفاده از بتادین دور ناحیه تناسلی فرد را ضدعفونی کرد. اگر ناحیه ای از قسمت تناسلی بیمار با دست لمس شده باشد باید کاملا دوباره ضدعفونی شود.
8. بعد از تمیز و استریل کردن ناحیه وارد کردن سند، حال باید سند را به آرامی و به اندازه ۵ تا ۷ سانتی متر وارد قسمت آب راه بدن بیمار کرد.
9. بعد از اینکه سند در جای مناسب خود قرار بگیرد، مایع ادرار از داخل سوند خارج می‌شود در این موقعیت باید در حدود ۲ سانتی متر دیگر نیز سوند را به داخل بدن فشار داد.

خونریزی بعد از کشیدن سوند

اگر سوند به شکل نادرستی از بدن بیمار خارج شود و یا بیش از حد به درون ناحیه تناسلی وی فشار داده شود، باعث خونریزی در بدن او خواهد شد.

سوند دبل جی

سوند دبل جی یک لوله انعطاف پذیر است. در انتهای این لوله یک خمیدگی وجود دارد که باعث می‌شود در داخل کلیه یا مثانه تکان نخورد. افرادی که از سند دبل جی استفاده می‌کنند معمولا دچار عفونت مثانه می‌شوند که با مراقبت صحیح این مشکل به وجود نخواهد آمد. استفاده از سند دبل جی به دلیل به وجود آوردن مشکلات عفونتی در بیماران معمولا توصیه نمی شود. این سوند ها معمولا تا چند روز بعد از انجام عمل‌های جراحی قابل استفاده است. عمل برداشتن سوند های دبل جی معمولا با درد‌های شدید تا خفیف همراه است.

سوند پروستات

بعد از انجام عمل برداشتن پروستات در آقایان نیز باید از سوند پروستات برای تخلیه ادرار استفاده کرد. این سوندها زمانی استفاده می‌شوند که شخص به دلیل انجام عمل نمی تواند به راحتی عمل تخلیه ادرار را انجام دهد و نیاز به وسیله ای دارد که ادرار را از مثانه او جمع آوری کند.

طریقه استفاده از سوند یکبار مصرف

سوندها در پزشکی کاربردهای متفاوتی دارند و بر اساس کاربرد متفاوت آن‌ها دارای سایز بندی متفاوتی نیز می‌باشند. سوندها تیوب‌های توخالی و نرم و انعطاف پذیر هستند. برای اینکه استفاده از سوندها آسان شود هر کدام از آن‌ها به رنگ مشخصی است. سوندها دارای ۶ سایز هستند. سوندهای سایز ۸، سوند سایز ۱۰، سوند سایز ۱۲، sond سایز ۱۴، سوند سایز ۱۶ و ۱۸. از سوندها برای جمع کردن ادرار بیماران استفاده می‌شود. برخی از بیماران برای دفع کردن ادرار خود مشکل دارند و باید برای جمع کردن آن از sond استفاده کنند. برخی از سوندها کیسه جمع آوری ادرار ندارند و فقط برای نمونه گیری از آن‌ها استفاده می‌شود. sond را باید به مجاری ادرار متصل کرد بعد از متصل کردن سوند به مجرای ادرار، وارد مثانه می‌شود. طریقه استفاده از sond به ترتیب زیر است:

1. ابتدا باید دست‌های خود را با آب گرم و صابون بشویید. سپس دراز بکشید و زانوهای خود را خم کنید. برای اطمینان بهتر است یک حوله زیر آلت تناسلی خود قرار دهید. دقت کنید یک سر سوند باید در دست شما باشد و سر دیگر آن داخل ظرف، کیسه ادرار و یا به سمت توالت باشد.
2. پس از اینکه جای خود را درست کردید آلت تناسلی خود را نیز با آب گرم و صابون بشویید. برای اینکه سوند با درد وارد بدن شما نشود بهتر است از ژل روان کننده بر پایه آب بر روی حداقل ۱۷ سانت آن بمالید البته حداکثر می‌توانید ۲۵ سانتی متر آن را نیز به این ژل آغشته کنید.
3. در مرحله بعد باید آلت خود را به صورت مستقیم در دست بگیرید و با دست دیگر سوند را وارد آن کنید. باید sond را به اندازه حداقل ۱۷ سانتی متر و حداکثر ۲۵ سانتی متر وارد آلت خود کنید. زمانی که سوند به اندازه کافی وارد آلت شود ادرار شروع به بیرون آمدن می‌کند. بعد از اینکه sond را وارد کردید با فشار دادن بیشتر کاتتر به داخل آلت و نگه داشتن آن ادرار متوقف می‌باشد. دقت کنید بیشتر از ۲.۵ سانتی متر کاتتر را به سمت داخل بدن فشار ندهید.

در انتهای کار برای اینکه ادرار از سر خروجی آن خارج نشود، سر سوند را بالا نگاه دارید.

شرکت ثمین طب  با هدف تولید لوازم مصرفی پزشکی و بیمارستانی تأسیس گردید. این شرکت با بهره گیری از دانش و تجربه مدیران باسابقه و راه اندازی خط تولید به روز و با تکنولوژی بالا سهم ویژه ای در بازار محصولات مصرفی پزشکی خواهد داشت. داشتن اقلام متنوع کالایی و تولید آن باعث کاهش واردات این محصولات و کمک به رشد اقتصادی کشور خواهد نمود. ماسک ، نازال ، میکروست ،  سوند ، چسب کاغذی ، ساکشن ، آنژیوکت ، اسپکولوم و تجهیزات مختلف پزشکی یکبار مصرف دیگر از تولیدات این شرکت هستند.

آدرس دفتر مرکزی: تهران، میدان هفت تیر، خیابان سنایی، کوچه ۲۲ ، پلاک ۱۳